Wednesday, June 8, 2016
हिस्टेरिया प्रश्नोत्तर !
--------------
1. के हिस्टेरिया (Conversion Disorder) वा Mass Hysteria (धेरै लाई एकै पटक हुने हिस्टेरिया) महिलामा मात्र हुन्छ?
2. के हिस्टेरिया यौन इच्छा दबाएका कारणले हुन्छ?
3. Mass Hysteria सबैलाई एकै पटक कसरी हुन्छ त?
4. यो मन, मनोविज्ञान वा दिमागको कुरा हो भने किन त्यस्तो शारीरिक समस्या देखियो त?
5. कसरी हिस्टेरिया (Conversion Disorder) हुन्छ त?
6. अन्य कुन कुन बेलामा हिस्टेरिया देखिन्छ?
7. के बिबाह गरिदियो भने, वा धामी झाँक्री गराउदा निको हुन्छ?
8. हिस्टेरिया (conversion disorder) को उपचार कसरी गर्ने?
9. के हिस्टेरियाको लागि औषधि हुन्छ?
10. साथीभाई वा घर परिवारले यस्तो अबस्थामा के गर्ने?
------------------------
यो जनचेतनाको लागि भएकाले कृपया शक्दो SHARE गरिदिनुहोला
--------------------------
1. के हिस्टेरिया (Conversion Disorder) वा Mass Hysteria (धेरै लाई एकै पटक हुने) महिलामा मात्र हुन्छ?
-- हिस्टेरिया पुरुष र महिला दुवैमा हुन्छ । Mass hysteria भने पुरुषमा भन्दा महिलामा धेरै हुने गरेको देखिएको छ l
--September 1988 मा San Diego Military Barack USA मा १००० जना पुरुष Military लाई एकै पटक Mass Hysteria भएको थियो।
--May 2001 East Delhi मा भएको Mass Hysteria मा धेरै जसो पुरुषहरुलाई नै भएको थियो,
--May 21, 1979, Boston USA मा, २२४ जनामा भएको Mass Hysteria मा, केटाहरु पनि धेरै परेका थिए l
--मेरो आफ्नै practice मा पनि धेरै conversion disorder (हिस्टेरिया) को case हरुको उपचार गर्ने मौका पाएको छु। पुरुष र महिलाको संख्या बराबर नै पाएको छु। मेरो पहिलो हिस्टेरिया (conversion disorder) १२ बर्षे केटो थियो l
2. के हिस्टेरिया यौन इच्छा दबाएका कारणले हुन्छ?
-- पहिले पहिले पश्चिमा मुलुकहरुमा पनि यौन इच्छा दबाएका कारणले भएको हो भनेर मानिन्थ्यो। तर, 1960’s देखि पश्चिमा मुलुकहरुमा यौन सम्बन्धको लागि विबाह नै गर्नु पर्ने चलन प्राय पूर्ण रुपमा हराएपछि पनि धेरै महिलाहरुमा हिस्टेरिया देखियो। यसपछि यौन इच्छा दबाएका कारणले हो भनेर भन्न छाडियो।
-- अस्ति भर्खरको उदाहरण:: LEROY HIGH SCHOOL, New York मा 2012 मा, १५ देखि १९ बर्ष सम्मका, १२ जना केटीहरु र एक जना केटालाई Mass Hysteria भएको थियो। तिनीहरु मध्य अधिकाम्श 'सेक्सुअल्ली एकटिभ' थिए। सबैलाई Psychotherapy (Talk Therapy), Physical Therapy, Occupational Therapy अन्य Therapy का माध्यम बाट सफल उपचार गरियो। कसैलाई १ महिनामा निको भो। कसैलाई १ बर्ष जति लाग्यो।
3. Mass Hysteria सबैलाई एकै पटक कसरी हुन्छ त?
-- यसरी नै, यहि कारणले मात्र हुन्छ भन्ने कुरा अझै पत्ता लगाउन सकिएको छैन l यो अनुसन्धानको क्रममै छ l यदि तपाईंलाई mass hysteria भएको छ र तपाईंबाट hysteria सुरु भएको होइन भने कि त तपाईंले त्यस्तो हिस्टेरिया भएको देखेको हुनु पर्छ वा कसै बाट सुन्नु पर्ने हुन्छ l अर्थात कसैमा हिस्टेरिया भएको कुरा आँखाले नदेखिकन वा कानले नसुनिकन mass hysteria हुन सम्भव छैन l mass hysteria हुनको लागि एउटै कोठामा वा नजिकै हुन जरुरी छैन तर एउटै खाले रहन सहन र भावनात्मक सम्बन्ध (emotional support system) हुन भने जरुरी छ l कक्षा वा कुनै ग्रुपमा यदि धेरै प्रख्यात वा चर्चित वा सबैको आँखा जाने व्यक्तिमा हिस्टेरिया सुरु भयो भने अरुमा हिस्टेरिया हुने सम्भावना धेरै हुन्छ l
4. यो emotion वा दिमागको कुरा हो भने किन त्यस्तो शारीरिक समस्या देखियो त?
-- हाम्रो शरीरले गर्ने प्राय सम्पूर्ण कार्य (खोक्ने, निल्ने, भोक, तिर्खा, लठ्ठिने, हिंड्दा शरीर अन्तुलन राख्ने, शरीर चलाउने, रिसाउने, चिच्याउने, डर लाग्ने, डर नलाग्ने, सुन्ने, जवाफ दिने, आवाज निकाल्ने आदि ) दिमागले गर्छ l र दिमागको काममा emotion (भावनाको), stress को निकै असर हुन्छ l अचानक झट्ट हतासिंदा, आत्तिंदा वा तर्सिंदा हामी छिटो छिटो सास फेर्छौं l त्यसो गर्दा शरीरमा carbon dioxide को मात्रा कम हुन्छ जसले हात खुट्टा गल्ने, झम झम पोल्ने, शरीर घुमाए जस्तो हुने हुन्छ l Hysteria मा पनि यस्तै खाले समस्या देखिन्छ l यस्तो बेलामा प्लास्टिकको वा paper को सानो झोला मुखमा राखेर १ मिनेट जति सास फेर्दा पनि लक्षण निकै कमि हुन्छ l
5. कसरी हिस्टेरिया (Conversion Disorder) हुन्छ त?
--पहिलो कुरा के बुझ्न जरुरी छ भने व्यक्तिले जानी जानी चाहेर यस्तो गरेको होइन। सबै व्यक्तिलाई एकै किसिमले Hysteria (conversion disorder) लाग्दैन। यो समस्या case by case हेर्नु पर्छ।
-- एउटा उदाहरण:: कुनै बिध्यार्थीलाई परीक्षा आउनु अगाडी ठाडो भएर उभिन नसक्ने, आँखा धमिलो हुने वा नदेख्ने, शरीरको एक वा दुवै हर नचल्ने, वा seizure जस्तो थरथर काँप्ने हुने समस्या भयो भने र त्यस्तो कुनै शारीरिक रोगका कारण भएको होइन भने त्यो पनि conversion disorder (Hysteria) हो।
--अधिकाम्श cases मा हिस्टेरिया (conversion disorder) यही कारणले भएको हो भन्न निकै गार्रो हुन्छ। अहिले सम्मको अध्यनले देखाए अनुसार, व्यक्तिको subconscious र unconscious दिमागमा भएको कुराहरु physical expression को रुपमा देखा पर्दा Hysteria को रुपमा देखिएको हो। यसलाई physical manifestation of subconscious or unconscious psychological conflict भनिन्छ।
-- बुझ्ने भाषामा भन्नु पर्दा:: तपाईले जे कुरा सोंचेर गर्नुहुन्छ त्यो काम तपाइको Conscious दिमागले काम गर्ने प्रयास गर्छ। जस्तै तपाईंले यो लेख पढिरहनु भएको छ। यो सब तपाईंको Conscious दिमागको मेहनत हो। तपाईले यो लेख पढ्न शुरु गरे देखि अहिले सम्म तपाईका वरिपरि के के भए? कस्ता कस्ता आवाज निस्किए? कोठाको गन्ध कस्तो थियो त्यो सबै कुराहरु तपाईंको Conscious दिमागलाई ख्याल गर्ने फुर्सद हुँदैन l त्यसैगरी तपाईं जन्मे देखि अहिले सम्ममा जिबनमा कति घटनाहरु भए तपाई सबै घटना सम्झन पनि सक्नुहुन्न र फेरी कुनै कुरा बिर्सन पनि सक्नु हुन्न। तपाईंले यदी नयाँ पुस्तक वा नयाँ eraser को गन्ध शुग्न पुग्नुभो भने अतितका स्कूले समयका राम्रा वा नराम्रा दिनहरु झट्ट सम्झहनुहुन्छ होला। यदी त्येस्तो भएको छ भने त्यो Subconscious दिमागमा बसेको कुरा Conscious दिमागमा आएको हो। अर्को हुन्छ unconscious दिमाग। यस unconscious दिमागमा हामीले थाहा नपाईकन हाम्रो दिमागले हाम्रो जिबन कालमा घटेका घटनाहरु वा ब्यक्त गर्न नपाएर गुम्सिएर बसेको भावनाहरु लगाएत धेरै कुराहरु लुकाएर राखेको हुन्छ। जब ती लुकेर बसेको कुराहरु (जो हामीलाई पनि थाहा हुँदैन के लुकेर बसेको छ भन्ने ) अकस्मात बाहिर आउन खोज्छ त्यसले शरीरको नियमित प्रक्रिया तोड्दै अनौठो रुप लिएर हिस्टेरिया को रुपमा आइदिन्छ।
-- यो unconscious दिमागले ( र कहिले काँही subconscious दिमागले पनि) हामीलाई थाहा नदिई हाम्रा वरिपरिका मानिसको नक्कल गरिदिन्छ र Mass Hysteria को रुपमा देखा पर्छ भन्ठानिएको छ ।
-- Unconscious दिमागको उदाहरण: मेरो एक जना ५० बर्षे महिला बिरामी जसलाई लामो समयसम्म आत्तिने समस्या (Anxiety D/O NOS) रहेछ। मैले त्यो महिलाको सम्पूर्ण History लिन खोज्दा उसलाई आँफु १२ बर्ष भन्दा पहिलाको कुनै पनि memory नभएको थाहा पाएँ। त्यसपछि उसलाई Psychotherapist संग one to one therapy session मा appointment मिलाईदिएँ। प्रत्येक हप्ता एक घण्टा करिब दुई महिनासम्म therapy गर्दा उसको memory loss को जड फेला पर्र्यो। उनी सानो हुँदा आफ्नो सौतानेबाबु बाट अपहरित भएकी रहेछिन्। सानो उमेरमा भएको त्यो पिडादाई घटना उसको unconscious दिमागले छेकेर राखेको रहेछ। त्यहि क्रममा उसको त्यो घटना र त्यस भन्दा अगाडी सबै कुराको memory loss भएछ।
6. अन्य कुन कुन बेलामा hysteria देखिन्छ?
-- देवी लाग्नु, र गीत लाग्नु पनि एक किसिमको hysteria हो। (तर कोहि Psychotic Disorder भएकाले पनि यस्तो गर्छन्)
7. के बिबाह गरिदियो भने, वा धामी झाँक्री गराउदा निको हुन्छ?
-- हिस्टेरिया (conversion disorder) कुनै उपचार नगरे पनि पछि गएर आफैं निको हुन सक्छ। यदी केटा वा केटीलाई बिबाह गरेर वा धामी झाँक्री गरेर आफ्नो समस्या निको हुन्छ भन्ने भित्रै देखि विश्वास छ र, ऊ त्यसैमा विश्वास गर्छ, आफ्नो भावना ब्यक्त (emotion expression) त्यहि मार्फत हुन सक्छ जस्तो लाग्यो भने उसलाई psychologically सन्चो भएको महसुस हुन सक्छ। तर वास्तविक रुपमा सन्चो भएको होइन। यसो गर्दा पछि गएर झन् समस्या आउछ।
-- अरुको करकापमा, बिबाह धामी झाक्री वा अन्य कृयाकलाप गरिन्छ भने त्यो व्यतिको समस्या जिउको तिऊ रहन्छ। हिस्टेरिया (conversion disorder) पुन देखा पर्छ। पछि फर्किएर आउने hysteria को रुप पहिलेको भन्दा फरक पनि हुन सक्छ। कुनै medical कारण बिना कसैको हात झम झम्याउने, शरीरको एक भाग नचलेको जस्तो हुने, ढाड दुखेको जस्तो हुने, मुटुमा सिल्का हानेको जस्तो हुने, बेला बेलामा बेहोस हुने देखि धेरै घटनाहरु जिन्दगी भर भैरहन्छ। र यस्ता व्यक्तिहरु पछि गएर घर परिवार र समाजको डरले खुलस्त आफ्नो मनमा लागेका कुराहरु पनि भन्न सक्दैनन् र समस्याहरु झन् जटिल बन्दै जान्छ।
8. हिस्टेरिया (conversion disorder) को उपचार कसरी गर्ने?
-- यो समस्या (प्राय सम्पूर्णलाई) कुनै उपचार नै नगरे पनि आँफै तत्कालका बाहिर देखिने लक्षणहरु कम हुँदै जान्छन् l उपचार गराउंदा अलि छिटो मुक्ति पाइन्छ र उक्त व्यक्ति, परिवार र समाजमा कम तनाब हुन्छ l
-- सबै व्यक्तिको सोचाई, expression style, psychological resistance, coping mechanism, मनको कुरा व्यक्त गर्ने इच्छा, घर-परिवार-समाज-साथीभाई संग घुलमिल हुने बानी एउटै हुँदैन त्यस कारण एउटालाई गरिने उपचार अर्को व्यक्तिलाई कहिल्यै मिल्दैन।
-- हिस्टेरिया (conversion disorder) को जस्तो लझण देखिने बित्तिकै, Medical Doctor (खासगरी जो संग infectious disease र environmental toxins को बारेमा expertise छ), Neurologist र Psychiatrist को एकै पटक सम्पर्क गर्नु पर्छ।
--Medical Doctor ले कुनै virus, bacteria, fungus (जमिनमा वा घरमा पाइने हानिकारक ढुसी), बाताबरणमा (घर भित्र, जमिनमा, हावामा, वा पानीको श्रोतमा) हुने अरु कुनै toxins हरुले गर्दा त्यस्ता लझण देखा परेको हो की होइन भनेर अनुसन्धान गर्छ।
--Neurologist ले दिमागका neurological systems हरु राम्रो संग चलेको छ की छैन भनेर अध्यन गर्छ।
--Psychiatrist ले व्यक्तिको पूर्व वा तत्कालिक दैनिक जीवनका घटनाहरुले प्रतक्ष्य वा अप्रतक्ष्य रुपमा केही असर गरको छ की छैन? व्यक्तिको psychological coping mechanism कस्तो छ? उसले पाउनु पर्ने मानसिक तथा भौतिक सहयोग (emotional and physical assistance) पाएको छ कि छैन भनेर अध्यन गर्छ।
-- यदि Medical कारण नभईकन ती लझणहरु Hysteria (conversion disorder) नै हो भन्ने निर्णय भयो भने, Physical Therapy (शरीरका अंगहरु राम्रो संग नचल्ने भएको छ भने), Occupational Therapy (दैनिक गरिने काम कुराहरु गर्न सकेको छैन भने), र Talk Therapy (अनिबार्य रुपमा) (जहाँ व्यक्तिको भित्रि आवाज सुन्ने प्रयास गरिन्छ, मनमा लागेको कुरा दिल खोलेर भन्न प्रेरित गरिन्छ, थाहा नपाईकन subconscious र unconscious दिमागमा बसेका कुराहरु खोतल्ने प्रयास गरिन्छ) को प्रयोग सन्चो नहुदा सम्म निरन्तर प्रयोग गर्नु पर्छ।
-- कसै कसैलाई Hypnotize गरेर कुराहरु खोतल्न पर्ने हुन्छ।
-- कसै कसैलाई EMDR (Eye Movement Desensitization and Reprocessing) को उपचार गर्नु पर्छ।
-- कसैलाई (खासगरी जो खेलकुदमा वा नेतृत्वको भूमिकामा पहिले रहेको भए) समस्याको जड आँफै पत्ता लगाउन, र आफ्नो Therapist आँफै बन्न प्रेरित गर्नु पर्छ। Therapist, Psychiatrist वा घर परिवारले उसले चालेको कदमलाई उत्साहित भएर समर्थन गर्दै जानु पर्छ। Dependent हुन दिनु हुदैन।
9. के हिस्टेरिया को लागि औषधि हुन्छ?
-- हिस्टेरिया कै लागि भनेर कुनै पनि औषधि हुँदैन। तर व्यक्तिको समस्या अनुसार supportive therapy को रुपमा औषधि दिन सकिन्छ। जस्तै, यदी कोहिले टाउको भित्तामा ठोकेको छ वा आफ्नै हात टोकेको छ भने त्यस्ता व्यक्तिलाई केही समयको लागि लठ्याउने औषधि दिएर राख्न सकिन्छ। त्यसैगरी, यदी कोहि दिनको १५-१६ घण्टा भन्दा बढी जिऊ हल्लाएर शरीरलाई दुख दिएर बसेको छ भने निन्द्रा लगाउने औषधि दिन सकिन्छ।
10. साथीभाई वा घर परिवारले यस्तो अबस्थामा के गर्ने?
-- यस्तो व्यक्तिलाई घर परिवारको सबै भन्दा मन मिल्ने व्यक्ति जोसंग उसले निर्धक्क भएर कुरा गर्न सक्छ उसैसंग लामो समय बिताउन दिनुपर्छ। अनेकथरी प्रश्न गरी राख्नु हुँदैन । प्रश्न सोध्ने जिम्मा Psychiatrist वा Psychotherapist लाई दिनु पर्छ।
-- हिस्टेरिया (conversion disorder) भएको अबस्थामा यस्ता व्यक्तिलाई मनमा भयंकर अन्योल, डर, र पिडा हुन्छ। “के भएको होला? किन भएको होला? मलाई नै किन? मैले के पाप गरेँ र ?" भन्ने जस्ता कुरा दिमागमा खेल्छ।
-- स्कूल पढ्ने बिद्यार्थी भएको भए:: यदी कक्षाका साथीहरु हाँसो ठट्टामा उडाउने र बच्चा-बच्चीको जस्तो व्यवहार गर्ने खालका छन् भने केही समयको लागि स्कूल नजानुनै बेश हुन्छ। जुन ठाउँमा आफ्नो भावना प्रकट गर्न पाईदैन र झन् हास्यको पात्र बनिन्छ त्यस्तो ठाउँमा जाँदा समस्या बल्झिन्छ।
------------------------
यो जनचेतनाको लागि भएकाले कृपया शक्दो SHARE गरिदिनुहोला
------------------------
Subscribe to:
Post Comments (Atom)
No comments:
Post a Comment